De gemeente Haarlem, experts en zelfbouwers inspireren elkaar in Belcanto
Klaartje Vreeken van Klaar voor Elkaar, Hilma van Slooten van HilMarketing, Yvonne Haneman van RBIJ en Wendy Dieben, procesmanager bij de gemeente Haarlem sloegen de handen inéén en zochten naar manieren om het animo van de zelfbouwers te verkennen. Voor Haarlem, omdat de gemeente kavels in de verkoop heeft aan het einde van het jaar.
Sinds de crisis leeft het besef bij gemeenten dat ze grond kunnen verkopen aan projectontwikkelaars of dat ze zelf kavels verkopen met een set van spelregels. Zo ook de gemeente Haarlem. De gemeente beseft dat er omtrent het begrip ‘zelfbouw’ heel wat vragen opkomen en wil met een inspirerende bijeenkomst in Belcanto zichzelf verbinden aan experts, bewoners en zelfbouwers in de dop. Zie het als klantenbinding waarbij contact moet worden omgezet in een goed onderling vertrouwen, volop duidelijkheid, helderheid en eerlijkheid.
Samen met een dromende doener uit Amsterdam in de persoon van Frank Alsema, de creatieve realist Hardy de Graaf en experts die op een enorm terrein de zelfbouw beslaan, haalt de gemeente informatie en vragen op waar bewoners, aspirant-zelfbouwers en kavelkopers mee worstelen. Best practices worden uitgewisseld, informatie wordt gedeeld en de mogelijkheden over zelfbouw in en buiten Haarlem worden stevig bediscussieerd.
Wethouder en loco-burgemeester Joyce Langenacker die op Economische Zaken o.a. gaat over het vestigingsbeleid voor de stad, de maakindustrie en het sociaal ondernemerschap en op het gebied van Wonen de Woonvisie Haarlem bepaalt, weet de bijeenkomst goed te openen in haar knalgele tuniek die later op de middag helemaal zal matchen bij het nieuw te onthullen merklogo van de Haarlemse zelfbouwers. ,,Waarom we bij elkaar zijn zegt heel veel over persoonlijke ambities. Ik ga ervan uit dat de meerderheid van de aanwezigen hier een eigen droomstek wil realiseren in Haarlem en dat moet mogelijk zijn, toch? Juist vanuit gemeentelijk vastgoed is de gemeente in staat om kavels aan te bieden. Op de Bakenessergracht bijvoorbeeld, maar binnenkort ook in de Stockholmstraat. We willen maar al te graag dat er op het gebied van zelfbouw wat gebeurt. Juist met het inlevingsvermogen van bewoners, ontwikkelaars en vastgoedmakelaars. En, hoewel ik weet dat er een bureaucratie bestaat van papier en aanvragen willen we kennis en informatie bundelen in een platform. We zijn hier bij elkaar om kennis te delen en vorm te geven aan uw dromen. Mij rest niets anders dan u een inspirerende middag toe te wensen.’’
Yvonne Haneman van RBIJ Haarlem vult dagvoorzitter Hilma van Slooten aan: ,,Veel ondernemers houden zich bezig met de vernieuwing van onze stad. We verbinden ondernemers, bewoners en de gemeente. We bouwen on- en offline nieuwe communities op. Naast de maakindustrie proberen we elkaar te vinden in gemeenschappelijke delers om alles mooier, groener en duurzamer te maken. Omdat het kan en omdat we de processen willen en kunnen versnellen. Daarom hebben de gemeente en RBIJ een gezamenlijk beeldmerk ontwikkeld voor de Haarlemse zelfbouw, een gele rechthoek waarin een zwart puntdak zichtbaar is.’’
Wendy Dieben, procesmanager bij de gemeente roept alle aanwezigen op om contact met haar op te nemen. ,,Ik ben uw sparringpartner als het over de verkoop van kavels gaat.’’
Expertise
Google ‘Frank Alsema’ en u krijgt vanzelf resultaten over Buiksloterham in Amsterdam. Als eerste spreker trapt hij maar af dat hij zichzelf niet als expert beschouwt. Wel als pionier zelfbouw. En dat hij in de afgelopen jaren enorm veel heeft bijgeleerd. ,,Ik geloof in toeval, in chaos en dat er uit chaos prachtige dingen kunnen ontstaan.’’ Frank praat als een anarchistische kraker die hoogstpersoonlijk Ruigoord heeft opgericht. Maar, wie hem goed verstaat, hoort dat hij een zelfbewuste ondernemer is die stug volhoudt en volhardt, juist op momenten wanneer alles lijkt tegen te vallen. Frank benadrukt het idee van een oprecht collectiviteitsmodel om samen te organiseren, te heien en te bouwen om alle verschillende energiebanen in één groepsidee samen te pakken en zodoende ritme, een patroon, een eigen straat en een eigen park te realiseren. De krachtige kern van zelfbouw is volgens Frank dan ook dat je vrijheden permitteert en krijgt om zaken zelfstandig maar ook samen aan te pakken. ,,Pioniers worden vrienden en uiteindelijk je beste buren. Een gemeente moet regie kunnen uitvoeren, maar op gepaste tijden is het handig als juist een gemeente haar rol van handhaver en controleur loslaat en vertrouwen afgeeft. De nieuwe Omgevingswet is super en gaat daar over. Die is bedoeld om de burger meer rechten te geven.’’
Creativiteit en beleid
Hardy de Graaf is stedebouwkundige bij de gemeente en bovendien architect. Lastig lijkt me dat om met twee petten op een functie te vervullen waarbij creativiteit soms beteugeld wordt, simpelweg omdat Haarlem een stad is met een beperkte hoeveelheid kavels, een welstandscommissie en heel wat bouwbesluiten en woningtoezichthouders. Toch opent hij zijn betoog met: ,,Je kunt wel blijven nadenken, maar uiteindelijk moet je het gewoon doen.’’ Iets in mij zegt dat Hardy oog en oor heeft voor elke zelfverklaarde zelfbouwer. De Graaf studeerde af op het collectief woongedrag van de gemeente Amsterdam. Volgens hem kan Haarlem dat ook met zelfbouw, middels kavelpaspoorten en spelregels over bijvoorbeeld afmetingen en hoogtes. Hij haalde zelf inspiratie op bij de gemeente Velsen en kocht een kavel aan het strand in de duinen. Hij stelde een plan van eisen op, op basis van licht en lucht en ging aan de slag. Met gedegen advisering van specialisten. En ja, wat De Graaf kan, kunt u ook. Zoals in de Stockholmstraat, op de Bakenessergracht, in de Jansstraat of op de Verspronckweg. Daarnaast zult u zien dat er ook kluswoningen op de markt komen. De website: www.haarlem.nl/zelfbouw is vanaf 12 mei online. ,,Haarlem heeft ervaring met zelfbouw in het verleden zoals in Parkwijk en in de Amsterdamse buurt. Door de crisis lijkt het gestopt, maar nu begint er een nieuwe fase op basis van de beleidsnota: Ontwikkelstrategie Zelfbouw die u ook kunt terugvinden op de nieuwe website.’’
Paneldiscussie
Een panel van experts waaronder Jurgen van der Ploeg van de TinyTim-houses meldt dat sinds een tijdje woningbouwverenigingen zoals Elan interesse heeft in Zelfbouw. Sterker nog, stichtingen zoals Stichting Anders Wonen bestaat sinds 2013 en houdt zich bezig in samenwerking met woningbouwcorporaties met andere vormen van wonen. Huurwoningen zijn in hun optiek goed denkbaar bij zelfbouw. Want, zo zegt Frank Alsema: ,,Zij mogen dat niet alleen, maar wij wel, samen met bijvoorbeeld ook zorginstellingen. We moeten als burgers en als bewoners van opdrachtgeverschap naar zeggenschap. Ik vind het belangrijk dat mijn vader bij me kan wonen. Het is belangrijk dat je aangeeft hoe je wilt wonen.’’
Vragen in groepen
In verschillende groepen waar bewoners, experts en ambtenaren elkaar bevragen komt naar voren dat zelfbouw voor de meesten betekent dat ze zelf kunnen bepalen, dat ’t vrijheden geeft en dat ze invloed hebben op elkaar en dus goede buren voor het leven. Toch blijven er vragen over de regels van de gemeente, over de kosten, over de grond van de kavels, en over de criteria die de gemeente opstelt en in hoeverre de spelregels het woongenot bepalen of breken. Men is het er unaniem over eens dat er speelruimte en structuur moet zijn, liefst in samenwerking en in het samen ontwerpen. Want, als groep moet je kunnen bepalen en beslissen. Een andere groep heeft veel inhoudelijke vragen die dik hout snijden: wat is het verschil tussen een CPO en een VVE? Kan de gemeente ruimte beschikbaar stellen voor vijf jaar? Staan gemeente en de provincie open voor suggesties? Hoe zien verschillende overheden elkaars rollen? Hoe begeleiden ze, hoe informeren en faciliteren ze en welke kennis delen ze dan? Zijn er ook andere woonbestemmingen of combinaties mogelijk? Wie bepaalt dat en hoe bepaal je de prijs van een locatie? Legitieme vragen waar Haarlem graag antwoord op wil geven. Ten slotte vraagt de laatste groep zich af hoe je aan een kavel komt. En wat zijn de vrijheden die je krijgt? Wat doet de welstandscommissie en hoe creatief kan Bouw- en Woningtoezicht omgaan met bouwbesluiten? Bovendien, hoe word ik geïnformeerd?
Verwachtingsmanagement
De gemeente gaat met Hardy de Graaf vooralsnog aan de slag met de Stockholmstraat. De website is vanaf 12 mei in de lucht. www.haarlem.nl/zelfbouw. Op gebiedonline.nl en via Opensourcecity bekijkt de gemeente of het kan aanhaken. Alle suggesties en tips zijn meer dan welkom. RBIJ faciliteert de gemeente bij vervolgsessies zoals kluswoningen. In het algemeen zal RBIJ de behoefte faciliteren om vanuit de stad met elkaar te blijven praten en info te blijven delen.